Làng Vũ Đại xưa kia luôn được biết đến với hình ảnh nghèo khó, áp bức và bóc lột. Tuy nhiên, đến với ngôi làng cổ kính này ngày nay, bạn có thể cảm nhận được sự thay đổi lớn trong từng con ngõ, từng xóm nhỏ. Sự chuyển mình mạnh mẽ là thế, nhưng làng Vũ Đại vẫn luôn lưu truyền và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống từ ngàn đời của ông cha ta.
ĐẶT NGAY: Cá kho Bá Kiến – Món ngon lưu giữ hương vị từ ngàn đời.
Làng Vũ Đại ở đâu?
Làng Đại Hoàng thuộc xã Hòa Hậu, trung tâm thành phố Phủ Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Cách thành phố Hà Nội 40 km, đây cũng là quê hương của nhà văn Nam Cao. Ngôi làng nhỏ đã đi vào các tác phẩm của Nam Cao với cái tên làng Vũ Đại.
Làng nằm cuối lưu vực sông Hồng. Hai phía xung quanh đều tiếp giáp với sông. Phía Đông tiếp giáp sông Hồng, phía Nam tiếp giáp sông Châu – dòng sông của người Hà Nam vì con sông này chảy trọn vẹn trên lãnh thổ của tỉnh. Làng mang đặc điểm của vùng đồng bằng sông Hồng điển hình với những ruộng lúa nước mênh mông cũng như là vùng đất chiêm trũng sở hữu nhiều ao hồ.
Ngoài hai dòng sông thơ mộng này, cảnh quan nơi đây còn nổi bật với những bãi dâu, nương ngô xanh mướt, vườn chuối rì rào trong gió. Vẫn còn đó cây đa, bến nước, sân đình, những biểu tượng đặc trưng của làng quê xưa Việt Nam.
Làng Vũ Đại ngày ấy
Thời xa xưa, làng Vũ Đại nổi tiếng với việc trồng dâu và trồng chuối. Những loại cây này rất quen thuộc với các vùng quê đồng bằng Bắc Bộ. Làng nổi tiếng với chuối Ngự, tương truyền dùng để cống nạp cho các vị vua chúa ngày xưa nên còn được gọi là chuối Tiến Vua. Chuối quả nhỏ, nải sai, mùi thơm, vị ngon ngọt, dù có đem đi nơi khác trồng cũng không ra trái đúng vị như vậy.
Trước năm 1945, người dân nơi đây chủ yếu sống bằng nghề dệt vải. Cái đói cái nghèo vẫn đeo bám họ. Cuộc sống người dân khó khăn, quanh năm lam lũ. Để rồi chúng ta thấy xuất hiện những số phận như Chí Phèo, Thị Nở bị đẩy vào bước đường cùng.
Mặc dù tên Vũ Đại chỉ xuất hiện trong tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao, nhưng ngôi nhà của Bá Kiến đã có tuổi đời trên trăm năm.
Làng Vũ Đại bây giờ
Ngày nay, ngôi làng vẫn được người dân nơi đây gìn giữ những nét văn hóa lâu đời, các công trình kiến trúc lịch sử. Ghé thăm nhà cụ Bá Kiến, vẫn nét cổ kính đó, trải qua bao thăng trầm, hai cuộc chiến tranh, dù chưa được tu sửa lần nào nhưng không bị đổ vỡ, dột nát. Những chữ viết, đường nét chạm trổ còn giữ nguyên chưa phai mờ.
Ngoài ghé thăm các địa điểm du lịch của làng, bạn có thể thưởng thức những đặc sản nơi đây như chuối ngự Tiến Vua, là niêu cá kho Bá Kiến dậy mùi không đâu sánh được. Vậy, cá kho làng Vũ Đại có ngon không? Phải thưởng thức mới cảm nhận được hương vị khó cưỡng của đặc sản nổi tiếng này.
Làng Vũ Đại từng là nơi nghèo nhất trong vùng vì đất đai địa phương không phù hợp để canh tác. Không có thịt gà hay thịt bò để làm một bữa ăn ngon cho ngày Tết, người dân địa phương đã quyết định tạo ra một món ăn ngon từ cá có rất nhiều trong làng. Khoảng vào ngày 23 và 25 tháng 12 âm lịch, dân làng thường bắt cá và phân phát chúng đến từng hộ gia đình để làm bữa ăn đặc biệt cho ngày Tết. Để rồi ngày nay cá kho làng Vũ Đại trở thành một món ăn đặc sản, giúp kinh tế của làng phát triển.
Đặc sản cá kho làng Vũ Đại
Cách kho cá làng Vũ Đại luôn là công thức nấu ăn được nhiều người tìm hiểu với mong muốn tự tay có thể làm ra món ngon hấp dẫn này.
Kinh nghiệm dân làng cho biết cá trắm đen luôn là lựa chọn duy nhất cho món ăn, chỉ sử dụng phần thân và đuôi cá, bỏ đi phần đầu. Mỗi con cá nên được nuôi thức ăn tự nhiên, nặng từ 3 đến 5 kg. Cá được ướp với gừng, giềng xay nhỏ, thêm nước mắm, nước cốt cua đồng, nước hàng…
Các nồi đất nung được làm bởi các nghệ nhân gốm từ Nghệ An, vung thì được làm từ Thanh Hóa. Sử dụng nồi nhôm để làm món ăn này rẻ hơn nhiều, tuy nhiên, điều này không tạo ra hương vị đúng chuẩn cá kho làng Vũ Đại.
Điều chỉnh lửa để nấu món ăn là một bước quan trọng. Gỗ nên được lấy từ cây nhãn để đảm bảo hương vị độc đáo của món ăn, cá được đun sôi từ 14 đến 16 tiếng. Nghệ nhân có kinh nghiệm có thể biết lượng nước còn lại trong nồi chỉ bằng cách nghe âm thanh của nước sôi và biết món ăn có mặn hay không bằng cách ngửi hương cá bay thoang thoảng.
Món ăn đã mang lại danh tiếng cho làng, trở nên rất phổ biến trên khắp Việt Nam. Ngày nay, hầu hết dân làng đều tham gia vào hoạt động thương mại này, niêu cá kho Bá Kiến được kho trong niêu đất không chỉ có mặt ở trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế.
Làng Vũ Đại nổi tiếng qua tác phẩm tiêu biểu Chí Phèo của nhà văn Nam Cao. Trong giới ẩm thực, ngôi làng còn được biết đến với món ăn đặc trưng mang thương hiệu cá kho làng Vũ Đại. Hương vị hấp dẫn của món ngon trứ danh này chắc chắn sẽ không làm bạn thất vọng.